Voor een veiligere zorg: minder patiënten per verpleegkundige
De resultaten van een onderzoek van het Federaal Kenniscentrum, een studie op vraag van het NVKVV:
De werkdruk is hoog op een verpleegafdeling. Te hoog? Dat onderzochten het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) en de KU Leuven. Het resultaat? Verpleegkundigen hebben nog steeds te veel patiënten onder hun hoede om een veilige zorg te garanderen.
Het NVKVV diende in 2018 een onderzoeksvraag in bij het KCE over de herziening van de financiering van het aantal verpleegkundigen in de algemene ziekenhuizen. Tien jaar geleden toonde een uitgebreid en internationaal onderzoek, de RN4CAST-studie, aan dat meer en beter opgeleide verpleegkundigen op een afdeling de kwaliteit van zorg verhogen en de mortaliteit bij de patiënt en het risico op een burn-out bij verpleegkundigen verlagen. België scoorde toen niet goed: een Belgische verpleegkundige zorgde gemiddeld voor ongeveer 11 patiënten. Bij meer dan 8 patiënten per verpleegkundigen wordt de zorgomgeving onveilig.
De onderzoekers die 10 jaar geleden de RN4CAST-studie uitwerkten, gingen in 2019 aan de slag in samenwerking met het KCE: prof. Walter Sermeus (KU Leuven), dr. Luk Bruyneel (KU Leuven, Leuvens Instituut voor Gezondheidszorgbeleid) en dr. Koen Van den Heede (KCE / KU Leuven). Van den Heede: ‘De cijfers van de nieuwe studie tonen aan dat het gemiddeld aantal patiënten per verpleegkundige licht gedaald is van 11 naar 9,4. Dat is een stap in de goede richting, maar dat aantal ligt nog altijd ver boven de veilige norm van 8 patiënten per verpleegkundige. Daarnaast hebben we ook de personeelsgegevens van verpleegkundigen (VG-MZG) geanalyseerd en zien we dat de zorgzwaarte in die periode toegenomen is door een verkorting van de ligduur per patiënt en een veroudering van de ziekenhuispopulatie. Die lichte daling in het aantal patiënten per verpleegkundige is onvoldoende om de toegenomen zorgzwaarte te compenseren.' Bruyneel vult aan: ‘8 patiënten per verpleegkundigen is een internationale consensus. Meer patiënten wordt als onveilig beschouwd.’
Zorg die niet opgenomen wordt omdat verpleegkundigen er geen tijd voor hebben (care left undone) is een sterk signaal dat de werkdruk te hoog is. Ook dat cijfer is de laatste jaren sterk gestegen. Verpleegkundigen moeten soms keuzes maken en prioriteiten stellen in de beperkte tijd die ze hebben. De zorg die dan niet uitgevoerd wordt, is bijvoorbeeld decubituspreventie, communicatie met de patiënt en diens familie en educatie. Bruyneel legt uit: ‘Care left undone is een mechanisme dat de hogere mortaliteit bij een lagere bestaffing verklaart. Wanneer je minder tijd hebt, zal je een patiënt minder goed kunnen opvolgen dan je zou willen. Hierdoor mis je de eerste tekenen dat die patiënt een probleem ontwikkelt. Care left undone zien we duidelijk oplopen als de bestaffing daalt. Dat is onveilig en oncomfortabel voor de patiënt en demotiverend voor verpleegkundigen. Het verklaart ook het hoger risico op een burn-out en de wens het beroep te verlaten.’
Vraag naar meer verpleegkundigen
Het NVKVV diende in 2018 een onderzoeksvraag in bij het KCE over de herziening van de financiering van het aantal verpleegkundigen in de algemene ziekenhuizen. Tien jaar geleden toonde een uitgebreid en internationaal onderzoek, de RN4CAST-studie, aan dat meer en beter opgeleide verpleegkundigen op een afdeling de kwaliteit van zorg verhogen en de mortaliteit bij de patiënt en het risico op een burn-out bij verpleegkundigen verlagen. België scoorde toen niet goed: een Belgische verpleegkundige zorgde gemiddeld voor ongeveer 11 patiënten. Bij meer dan 8 patiënten per verpleegkundigen wordt de zorgomgeving onveilig.
Toegenomen zorgzwaarte compenseren
De onderzoekers die 10 jaar geleden de RN4CAST-studie uitwerkten, gingen in 2019 aan de slag in samenwerking met het KCE: prof. Walter Sermeus (KU Leuven), dr. Luk Bruyneel (KU Leuven, Leuvens Instituut voor Gezondheidszorgbeleid) en dr. Koen Van den Heede (KCE / KU Leuven). Van den Heede: ‘De cijfers van de nieuwe studie tonen aan dat het gemiddeld aantal patiënten per verpleegkundige licht gedaald is van 11 naar 9,4. Dat is een stap in de goede richting, maar dat aantal ligt nog altijd ver boven de veilige norm van 8 patiënten per verpleegkundige. Daarnaast hebben we ook de personeelsgegevens van verpleegkundigen (VG-MZG) geanalyseerd en zien we dat de zorgzwaarte in die periode toegenomen is door een verkorting van de ligduur per patiënt en een veroudering van de ziekenhuispopulatie. Die lichte daling in het aantal patiënten per verpleegkundige is onvoldoende om de toegenomen zorgzwaarte te compenseren.' Bruyneel vult aan: ‘8 patiënten per verpleegkundigen is een internationale consensus. Meer patiënten wordt als onveilig beschouwd.’
Niet opgenomen zorg als alarmsignaal verhoogde werkdruk
Zorg die niet opgenomen wordt omdat verpleegkundigen er geen tijd voor hebben (care left undone) is een sterk signaal dat de werkdruk te hoog is. Ook dat cijfer is de laatste jaren sterk gestegen. Verpleegkundigen moeten soms keuzes maken en prioriteiten stellen in de beperkte tijd die ze hebben. De zorg die dan niet uitgevoerd wordt, is bijvoorbeeld decubituspreventie, communicatie met de patiënt en diens familie en educatie. Bruyneel legt uit: ‘Care left undone is een mechanisme dat de hogere mortaliteit bij een lagere bestaffing verklaart. Wanneer je minder tijd hebt, zal je een patiënt minder goed kunnen opvolgen dan je zou willen. Hierdoor mis je de eerste tekenen dat die patiënt een probleem ontwikkelt. Care left undone zien we duidelijk oplopen als de bestaffing daalt. Dat is onveilig en oncomfortabel voor de patiënt en demotiverend voor verpleegkundigen. Het verklaart ook het hoger risico op een burn-out en de wens het beroep te verlaten.’
Ondersteunend personeel
De belangrijkste aanbeveling vanuit de studie is meer verpleegkundigen te rekruteren voor de directe patiëntenzorg. Prof. Sermeus merkt in dat verband op: ‘We stellen ook voor om meer ondersteunend personeel aan te werven zodat verpleegkundigen zich met verpleegkundige taken bezig kunnen houden en bijvoorbeeld niet systematisch voor het transport van een patiënt moeten instaan.’ De overheid maakte reeds extra budget vrij voor meer verpleegkundig personeel. De onderzoekers, samen met het NVKVV, hopen dat de nieuwe regering dat structureel vastlegt en dat het ook effectief gebruikt wordt om verpleegkundigen aan te werven voor de directe patiëntenzorg eerder dan dat het budget versnipperd raakt. Het doel is om in eerste instantie naar 8 patiënten per verpleegkundige te gaan.
Meer instroom
De KCE-studie stelt voor om een aantrekkelijke, veilige en positieve werkomgeving voor verpleegkundigen te creëren door voldoende bestaffing, investering in leiderschap, deelname van verpleegkundigen aan het ziekenhuisbeleid, goede relaties met artsen en een goede zorgkwaliteit. Dit zijn allemaal voorstellen die het NVKVV integraal onderschrijft, zeker nu de afgelopen twee jaar een daling van 25% is vastgesteld in de bacheloropleiding. Prof. Sermeus is duidelijk: ‘Maatregelen om de werkdruk te verlagen zijn een factor om de aantrekkelijkheid van het beroep van verpleegkundige te verhogen en helpen mensen om voor verpleegkunde te kiezen.’
Andere sectoren
Op 19 september 2018 diende het NVKVV de volgende onderzoeksvraag in bij het KCE: Complexer wordende zorg binnen de woonzorgcentra - aanpassing omkadering personeel. Het NVKVV dringt aan op verder onderzoek op basis waarvan normen binnen de woonzorgcentra, centra voor geestelijke gezondheidszorg en thuisverpleging kunnen worden aangepast. Ook hier nemen tekorten aan voldoende werkkrachten stelselmatig toe.
Gemandateerden NVKVV
Naar aanleiding van het extra federale budget dat werd goedgekeurd in het parlement in november 2019, werd een specifieke werkgroep opgericht binnen de Federale Raad voor Ziekenhuisvoorzieningen (FRZV). Die stelt in de komende maanden een advies op over hoe deze extra gelden zo optimaal mogelijk te besteden in het belang van voldoende verpleegkundigen op de werkvloer. Koen Balcaen, voorzitter van het NVKVV en directeur verpleegkunde UZ Leuven, vertegenwoordigt het NVKVV en de AUVB in de FRZV.
Volg de discussies
- Studiedag Verpleegkundige bestaffing in acute ziekenhuizen, georganiseerd door Zorgbeleid.be op 10 maart 2020 in Mechelen:
MEER INFO
- Studiedag Verpleegkundige Directies gedurende de Week van de Verpleegkundigen van het NVKVV op 27 maart 2020 in Oostende:
MEER INFO
Van den Heede K, Bruyneel L, Beeckmans D, Boon N, Bouckaert N, Cornelis J, Dossche D, Van de Voorde C, Sermeus W. Verpleegkundige bestaffing voor een veilige(re) zorg in acute ziekenhuizen – Synthese. Health Services Research (HSR). Brussel: Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE). 2020. KCE Reports volAs. D/2020/10.273/xx.
Dit rapport vind je vanaf donderdag 30 januari 2020 op de website van het KCE.
Contactpersoon NVKVV: Ellen De Wandeler, algemeen coördinator NVKVV, e.dewandeler@nvkvv.be, +32 478 71 36 33
Contactpersoon NVKVV: Ellen De Wandeler, algemeen coördinator NVKVV, e.dewandeler@nvkvv.be, +32 478 71 36 33