NETWERK VERPLEEGKUNDE, sinds 1936 beroepsorganisatie voor verpleegkundigen

NETWERK VERPLEEGKUNDE werd in 1936 opgericht en draagt de ervaring en expertise van bijna 90 jaar actieve werking mee. Weet jij hoe de organisatie ontstond en groeide? Hierbij een terugblik op de rijke geschiedenis van Netwerk Verpleegkunde.

Een eerste aanzet in 1920

De eerste aanzet voor NETWERK VERPLEEGKUNDE werd in 1920 in Antwerpen gegeven, door de oprichting van de katholieke Beroepsvereeniging voor Ziekenverpleegsters. De vereniging telde 35 leden, vergaderde maandelijks en gaf het tijdschrift De Ziekenverpleegster uit. In 1922 werd ook een studiekring opgericht. In datzelfde jaar ging in Brussel eveneens een neutrale federatie van verpleegsters van start. Het doel was om de professionele, materiële en morele belangen van verpleegsters te verdedigen. Jeanne Hellemans van de kort voordien opgerichte Mechelse verpleegstersvereniging werd als voorzitster verkozen.

Een katholieke tegenbeweging

Kort na de oprichting van deze federatie vonden katholieke verpleegsters het nodig om een eigen verpleegstersorganisatie op te richten. De reden daarvoor was tweeërlei: ze vonden dat niet-katholieke verpleegsters een té grote rol begonnen te spelen, en dat de pas opgerichte federatie het verpleegstersberoep als een louter materiële en technische functie beschouwde. Volgens hen maakte de neutrale vereniging ten onrechte een onderscheid tussen godsdienst en beroep, terwijl zij vonden dat het verpleegkundig beroep in de eerste plaats een roeping en een werk van naastenliefde was. Daarom werd in 1924 de Association des Infirmières Catholiques (AICB) opgericht. Naast het verdedigen van beroepsbelangen had deze vereniging vooral de geestelijke en morele vorming van zijn leden tot doel. Daarbij werd ze gesteund door de kerkelijke overheid.

Een Vlaamse beroepsorganisatie in 1936

Wegens het Franstalige karakter van de AICB - vandaag ACN - groeide bij de Vlaamse katholieke verpleegsters langzamerhand de overtuiging dat het nodig was om een eigen vereniging op te richten. Zo ontstond in 1936 de eerste voorloper van NETWERK VERPLEEGKUNDE: de Vereeniging voor Katholieke Verpleegsters en Vroedvrouwen der Vlaamsche gouwen in België (VKVV). Deze vereniging had als doel de specifieke beroepsbelangen van katholieke Vlaamse verpleegsters te behartigen. In 1937 werd Jeanne Hellemans, die ondertussen geen voorzitster meer was van de neutrale vereniging, als voorzitster van het VKVV aangeduid. In datzelfde jaar kreeg de vereniging ook een eigen secretariaat in Brussel. Twee jaar later werd in Gent een eerste nationaal congres georganiseerd, waaraan meer dan 200 verpleegsters deelnamen.

Een tijdschrift vanaf 1940

In januari 1940 verscheen het eerste nummer van het VKVV-tijdschrift De Katholieke Vlaamsche Verpleegster. Het tijdschrift wilde vooral de idealen en de technische kennis van verpleegsters hooghouden. De redactie ervan werd verzorgd door zuster Jules-Marie Heymans, directrice van de Universitaire Normaalschool voor Verpleegsters-Monitrices in Leuven. Na twee jaar werd de uitgave stopgezet, omdat de militaire overheid het drukken zonder vergunning van de bezettende overheid niet meer toeliet. In januari 1945 werd de uitgave hernomen, onder de naam Verbond der Katholieke Vlaamsche Verpleegsters. Sindsdien heeft de organisatie steeds een eigen tijdschrift uitgegeven, achtereenvolgens Verpleegster en Gemeenschapszorg, Verplegenden en Gemeenschapszorg, Verpleegkundigen en Gemeenschapszorg, Nursing en sinds april 2021 Netwerk Verpleegkunde.

Van VKVV naar NVKVV

In 1944 had Alice Installé Jeanne Hellemans als voorzitster opgevolgd, die op haar beurt in 1946 door Mariette Keirens werd opgevolgd. In dat jaar wijzigde de naam van de vereniging: de afkorting VKVV stond voortaan voor Verbond der Katholieke Vlaamse Verpleegstersvereenigingen. Hiermee werd benadrukt dat verpleegsters enkel lid van het VKVV konden worden via een van de bestaande plaatselijke of gewestelijke verenigingen (eind 1946 telden die 1350 leden) en dat een individuele aansluiting niet mogelijk was. Het verbond wilde waken over de belangen van de katholieke Vlaamse verpleegsters en hun naschoolse vorming op godsdienstig, moreel, cultureel en beroepsvlak behartigen. In 1952 veranderde het VKVV zijn naam opnieuw, ditmaal in Nationaal Verbond der Katholieke Vlaamse Verpleegsters (NVKVV). Begin dat jaar hadden het VKVV en zijn Franstalige tegenhanger zich teruggetrokken uit de neutrale federatie, omwille van diens lidmaatschap van de International Council of Nurses (ICN), waarvan de standpunten niet in overstemming met de katholieke leer waren. Om de beroepsorganisaties opnieuw op een lijn te krijgen, werd daarop de Algemene Unie (AUVB) als overkoepelende organisatie opgericht. Als een van de vier leden was het VKVV niet langer via haar plaatselijke en gewestelijke verenigingen lid, maar bepaalde het aantal individuele leden de nationale vertegenwoordiging van het VKVV binnen de AUVB. Daarom werd ‘nationaal’ aan de naam toegevoegd en werd ‘verpleegstersvereenigingen’ opnieuw vervangen door ‘verpleegsters’.

Een vzw in 1959

In 1959 vond een belangrijke statutaire wijziging plaats. Sinds de oprichting was het (N)VKVV een feitelijke vereniging, zonder wettelijk statuut. Een dergelijk statuut werd nodig geacht, omdat hierdoor een betere samenwerking tussen verpleegsters, verpleegassistenten en vroedvrouwen mogelijk werd. Er werd geopteerd voor een vzw, waarvan de statuten op 30 mei 1959 in het Belgisch Staatsblad verschenen. In de benaming werd het woord verpleegsters vervangen door verplegenden (later gepreciseerd door verpleegkundigen en vroedvrouwen te vermelden). Op die manier werden voortaan ook verpleegassistenten en vroedvrouwen tot de vzw toegelaten. Het hoofddoel van de vereniging bleef ongewijzigd: het behartigen van de professionele, sociaal-materiële, godsdienstige en culturele belangen van de Vlaamse katholieke verplegenden.

25 jaar voorzitterschap van Ghislaine Van Massenhove

Ondertussen was Ghislaine Van Massenhove in 1955 de vierde voorzitster van het NVKVV geworden. Tijdens haar 25-jarig voorzitterschap was zij het gezicht van de organisatie en schonk zij het verpleegkundig beroep een duidelijker identiteit en een groter aanzien. Haar belangrijkste succes behaalde zij in 1974, met de verwezenlijking van het statuut van de verpleegkundige. Vanaf 1969 werd daarvoor onder haar impuls toenemende druk uitgeoefend op de geneesheren en op de opeenvolgende ministers van Volksgezondheid. Uiteindelijk leidde dit tot de wet van 20 december 1974 op de uitoefening van de verpleegkunde. Daarin werd deze uitoefening duidelijk omschreven en wettelijk beschermd. De verpleegkundigen kregen een eigen statuut, waardoor ze niet langer onder maar naast de geneesheer stonden. Dit was voornamelijk de verdienste van Van Massenhove, die kan bestempeld worden als de ‘geestelijke moeder’ van dit statuut. De wet van 1974 is ook vandaag nog richtinggevend voor het werk van de verpleegkundigen.

Lees hier haar bibliografie.

Continuïteit na 1980

In de overgangsperiode na het overlijden van Van Massenhove in 1980 werd Agnes De Baets voorzitster ad interim, Ludo Geenen secretaris en Michel Foulon penningmeester. Tijdens de daaropvolgende verkiezingen in april 1983 werden zij benoemd tot stafmedewerkers, om in te staan voor de dagelijkse werking van het NVKVV. Daarbij werden zij ondersteund door het Bureau en door de Raad van Bestuur, met Hilde Stoffelen als voorzitster. Sinds die tijd zorgen de stafmedewerkers voor de continuïteit. De bestuursleden staan voor vernieuwing, wat de organisatie behoedt voor verstarring; zij hebben mandaten van vier jaar die éénmaal verlengd kunnen worden. Na Hilde Stoffelen werd het voorzitterschap waargenomen door An Verlinde (1991-1999), Jos Froyen (1999-2003), Jo Logghe (2003-2007), Magda Vermeulen (2007-2015), Koen Balcaen (2015 - 2020) en Henk Cuvelier (2020 - heden). Michel Foulon (1973-2014) was, naast directeur van het Vervolmakingscentrum voor Verplegenden (VVC) van 1988 tot 2014, ook algemeen coördinator van het NVKVV van 1991 tot 2014. Die functie wordt vandaag ingevuld door Ellen De Wandeler.

Van NVKVV naar NETWERK VERPLEEGKUNDE

Door de jaren heen wijzigde het NVKVV haar dienstverlening en aanbod. Hierdoor straalde de naam niet meer uit waar de organisatie voor stond en wat ze deed. Het NVKVV oriënteerde zich niet langer als een ‘verbond’ en liet haar ‘katholieke’ visie in 2015 los in pluralistische statuten. Sinds datzelfde jaar was het ook niet langer een beroepsorganisatie voor vroedvrouwen. De naam NVKVV als afkorting van Nationaal Verbond van Katholieke Vlaamse Verpleegkundigen bleef behouden, maar kreeg voortaan als ondertitel ‘Beroepsorganisatie voor verpleegkundigen’. In juni 2022 veranderde ook die benaming en werd geopteerd voor NETWERK VERPLEEGKUNDE. Deze naam wil duidelijk maken dat de nadruk van de organisatie ligt op het verbinden van verpleegkundigen.

Realisaties

Vanaf de start van de organisatie in 1936 was het bedoeling om de belangen van verpleegkundigen te verdedigen. Een onvolledige lijst van wat sindsdien in dat kader werd gerealiseerd:

Het samenbrengen van verpleegkundigen en vroedvrouwen rond een bepaald thema in werkgroepen;
De oprichting van een Vervolmakingscentrum voor verplegenden in 1962, met onder meer een kaderopleiding voor hoofdverpleegkundigen en vroedvrouwen, erkend door het ministerie van Onderwijs, en een pedagogische opleiding voor verpleegkundige docenten;
De vertegenwoordiging in diverse officiële raden en commissies van de FOD Volksgezondheid, het RIZIV…;
De oprichting van een Erefonds voor op rust gestelde, chronisch zieke en gehandicapte verplegenden in 1961;
Het startsein voor een Nationale Jeugdraad in 1964
De organisatie van studiedagen en congressen;
De organisatie van een jaarlijkse ‘Week van de verpleegkunde’ in het Kursaal in Oostende vanaf 1975;
De promotie van wetenschappelijk onderzoek in de verpleegkunde.

Michel Foulon, voormalig algemeen coördinator NVKVV (1973-2014)

Luc De Munck, historicus KU Leuven

Bronnen

L. DE MUNCK, Ghislaine Van Massenhove, een leven ten dienste van de verpleegkunde’, in: J. L. MEULEMEESTER (red.), Jaarboek 2021 Erfgoedkring 8460, Erfgoedkring 8460 Oudenberg, Oudenburg, 2021, 70-83;
F. DE WEIJER, ‘Mej. Ghislaine Van Massenhove. Verpleegkunde is een roeping’, in: Geneeskundig Magazine, 7, 10, oktober 1978, 4-11;
A. RUBBENS, ‘Het naamkaartje van een beweging’, in: Verpleegkundigen en Gemeenschapszorg, 40, 4, oktober 1984, 169-180;
H. STOFFELEN, ’25 jaar vzw - een overzicht’, in: Verpleegkundigen en Gemeenschapszorg, 40, 5, december 1984, 219-224;
G. VAN MASSENHOVE, ‘De rol van de beroepsorganisatie voor verpleegkundigen’, in: Hospitalia, 23, 2, 1979, 107-113;
K. VERMANDERE, Ontstaan en groei van NVKVV 1919-1969, NVKVV, NVKVV, Brussel, 1987;
‘In memoriam juffrouw Gh. Van Massenhove en kanunnik J. Van Craenenbroeck’, speciaal nummer Verpleegkundigen en Gemeenschapszorg, 36, 1bis, april 1980.

Nieuws

17 Apr 24Studenten VVAZ eisen structurele oplossing onkostenvergoeding

VVS en werkgroep studenten NETWERK VERPLEEGKUNDE

Meer info

17 Apr 24Studenten verpleegkunde willen vaste onkostenvergoeding

Interview met Robbe Van Leemput, voorzitter werkgroep studenten

Meer info

16 Apr 24Herdenkingsplechtigheid Zuster Jules-Marie Heymans

Een boek, een straat en naamplaat.

Meer info

Alle nieuwsberichten